Jedna mała rzecz, która zadecyduje o przyszłości Twojego dziecka!
Dwa nastawienia ale tylko jedno z nich rządzi wszystkim i zadecyduje o szczęściu i sukcesie Twojego dziecka!
Nie pochylałbym się nad tym wpisem, gdyby nie odkrycia poczynione podczas programu „Projektowanie Przyszłości“.
Widzę to wielokrotnie pracując z mentee w programie. Czasem jest to od razu widoczne i wyczuwalne, czasem potrzeba kilku sesji, by ta kwestia stała się widoczna.
To działa nie tylko w pracy z mentee w programie Projektowanie Przyszłości, ale również w pracy z zespołami, liderami i markami.
Poznaj nastawienie na rozwój i nastawienie trwałe
To Carol Dweck – amerykańska psycholog, która poświęciła swoją naukową karierę badaniu tego zagadnienia.
Amerykańska Psycholog zidentyfikowała dwie postawy decydujące o przyszłości: nastawienie na efekt i nastawienie na rozwój.
Nastawienie na rozwój to przekonanie, że zmiana jst możliwa, że swoje talenty i umiejętności możemy ćwiczyć, trenować i rozwijać. Nastwienie trwałe to myślenie, że talenty są niezmienne, że rodzimy się z pewnym zasobem umiejętności, który jest niezmienny i trwały.
Pomiędzy tymi nastawieniami, mamy pełne spektrum różnych strategii i podejść do życia, tak bogate jak tęcza. Zawiera się w nim to jak radzimy sobie z porażką, sukcesem i zmianą.
W badaniach Dweck nastawienie na rozwój wpływa na trwały sukces dzieci i dorosłych.
Odkrycie, które było punktem przełomowym dla Carol Dweck, miało miejsce w szkole, gdy badała uczniów z pierwszych klas dając im zadania z matematyki. Zauważyła, że jedne dzieciaki z radością podchodziły do zadań, ciesząc się, że czegoś się nauczą a inne skupiały się tylko na wyniku. Jeśli wynik okazywał się błędny, wpadały w złość i odstępowały od następnych zadań. Porażka je paralizowała.
„Otrzymawszy trudną łamigłówkę, jeden dziesięciolatek przysunął krzesło, zatarł ręce, cmoknął i zawołał: „Kocham wyzwania!“ Inny, ślęcząc nad zadaniem, z zadowoloną miną uniósł wzrok i oznajmił z przekonaniem“ „Wie pani, właśnie liczyłem na to, że się czegoś nauczę!“
Carol Dweck – Nowa psychologia sukcesu, Wydawnictwo Muza Warszawa 2020, str 9
Więcej o przebiegu eksperymentów i badań znajdziesz w książce Nowa psychologia sukcesu – przyda Ci się nie tylko pod kątem Twoich dzieci, ale również Tobie samemu oraz zespołowi, w którym pracujesz –https://bit.ly/3AQCE6c
Dwa nastawienie w skrócie
Dla mnie momentem przełomowym, gdy zrozumiałem siłę i różnice pomiędzy tymi nastawieniami, była chwila, gdy przyjrzałem się dwóm braciom, których znam od dziecka.
Młodszy ma 10 lat, starszy 15. Mimo, że noszą to samo nazwisko, mają tych samych rodziców, to ich podejście do życia jest diametralnie różne.
Młodszy, nie przyjmuje do siebie odmowy. Będzie próbował do bólu, ale w bardzo inteligentny sposób. Nie spocznie dopóki nie uzyska tego, czego pragnie. Jest elastyczny, cechuje go kreatywność, wiele rzeczy załatwia na uśmiechu, którym ujmuje wszystkich. Dlatego trudno mu odmówić.
Nie uda mu się teraz, spokojnie wróci za pół godziny z nowym pomysłem. Przeszkody go pobudzają. Zawsze znajdzie sposób, by się cofnąć i spróbować pokonać ją jeszcze raz. I zazwyczaj mu się udaje.
Jego starszy brat, jest inny. Próbuje tylko raz i zazwyczaj tylko, gdy przeszkoda jest bliska jego domeny i zainteresowań. Jeśli nie uda mu się od razu, natychmiast odstępuje i nie spróbuje ponownie. Porażka to osobista tragedia i symboliczny koniec świata. Proces dochodzenia do siebie po porażce jest długi. Zazwyczaj omija poprzednią przeszkodę szerokim łukiem i nie powraca do tego wyzwania.
We wszystkim chce być od razu najlepszy i być mistrzem świata. Ale czy można być w czymś mistrzem, kiedy dopiero zaczynasz? Nawet jeśli masz hipertalent, potrzebujesz czasu i cierpliwości, by rozciągnąć jego zakres.
W efekcie zawęża się i nie próbuje nowych dyscyplin gier i zabaw. Sam wyklucza się z życia unikając raczej niż zatapiając się w możliwościach, które one ze sobą niesie.
W wielkim skrócie to krótkie podsumowanie, czym różnią się oba nastawienia:
| Nastawienie trwałe | Nastawienie na rozwój |
| Dziecko chce wyglądać na mądre i poprzez to ma tendencję do: | Dziecko chce się uczyć i rozwijać i poprzez to ma tendencję do: |
| Łatwego poddawania się, gdy sprawy przybierają niefortunny obrót | Niepoddawania się w obliczu niepowodzeń i trudności |
| Postrzegania porażki jako bezowocnej klęski | Postrzegania niepowodzeń jako koniecznej drogi do mistrzostwa |
| Unikania wyzwań | Uczenia się na podstawie krytyki i negatywnych komentarzy |
| Ignorowania negatywnych komentarzy i opinii | Poszukiwania inspiracji i wyciągania lekcji z sukcesów innych |
| Postrzegania sukcesów innych jako zagrożenia | Zwinnego podejmowania wyzwań |
Pierwszy krok do projektowania przyszłości – poznanie swojego nastawienia
Nastawienie trwałe to przekonanie, że mój talent i umiejętności są dane raz na zawsze i nic z nimi nie można zrobić. Nie można ich rozwiniąć. Nie można ich zmienić. Ta postawa zdaje się mówić – Talent to kwestia daru z nieba.
Nastawienie na rozwój to całkowita odwrotność przekonania, że talent jest niezmienny. Moje umiejętności są plastyczne i mogę nad nimi pracować. Mogę je rozwijać i trenować jak mięśnie. Ta postawa zdaje się mówić – Talent to kwestia pracy.
Wiem, że to dość kontrintuicyjne, gdy słyszysz, że nastawienie na proces i rozwój, jest ważniejsze niż skupianie się na wyniku i osiągnięciu rezultatu.
To nie jest coś, czego (nas rodziców) uczono w szkole, coś co wynieśliśmy z rodzinnego domu (słynne pytanie po wywiadówkach, które padało w tysiącach miejsc – powiedz mi dlaczego tylko czwórka a nie piątka?).
Aby zrozumieć różnicę pomiędzy nastawieniem na rozwój a nastawieniem trwałym, zmieńmy domenę i przejdźmy na chwilę do świata sportu. Użyjmy czegoś z torby treningowej trenera i zawodnika.
Jako sportowiec żyjesz i masz dwa tryby – jeden to tryb treningowy, gdy interesuje Cię trening, trening i jeszcze raz trening, przesuwanie granicy swoich możliwości, zwiększenie zakresu wytrzymałości na ból i np. większa ilość powtórzeń.
Drugi tryb to tryb wyścigowy, gdy skupiasz się tylko na tym, by pokonać innych i być najlepszym.
Każdy trener powie Ci, że trudno funkcjonować stale w trybie wyścigowym, gdzie nieustannie ze wszystkimi rywalizujesz. Tryb treningowy to nastawienie na rozwój. Tryb wyścigowy to nastawienie trwałe, gdzie najważniejszy jest tylko wynik.
Zgodnie z badaniami Carol Dweck większym gwarantem sukcesu, jest tryb treningowy niż tryb wyścigowy.
Zmiana nastawienia. Jak pomóc swojemu dziecku zmienić nastawienie z trwałego na rozwojowe?
Kluczowe jest zrozumienie, że każdy z nas jest „stopem“ tych dwóch nastawień. Nasze życie składa się z nich w różnym stopniu. Niezależnie od tego czy mamy 15 lat, 25 czy 35 lat.
„Czy to nie dzieci z nastawieniem na trwałość – te szczególnie wrażliwe – mają obsesję na punkcie swoich zdolności? I czy kładąc nacisk na inteligencję i talent – nie doprowadzamy do tego, że nasze dzieci – tym razem już wszystkie – nadmiernie skupią się na swoich zdolnościach? […] : chwalenie za sprawność umysłową pozbawia motywacji i prowadzi do gorszych rezultatów.
Jak to możliwe? Czy dzieci nie uwielbiają pochwał? Tak, dzieci bardzo lubią być chwalone, a już szczególnie za inteligencję i talent. I rzeczywiście zyskują dzięki temu pewność siebie, ale tylko na chwilę. Skoro tylko trafią na przeszkodę, pewność siebie się ulatnia, a motywacja spada niemal do zera. Jeśli sukces to dowód inteligencji, porażka musi oznaczać głupotę. Tak działa nastawienie na trwałość.„
Carol Dweck – Nowa psychologia sukcesu, Wydawnictwo Muza Warszawa 2020, str 202
Jeden z studentów z grupy badawczej tak opisał swoje odczucia związane ze stanem emocjonalnym i podchodzeniem do wyzwań:
„Pamiętam, że często mnie chwalono za inteligencję, a nie za pracę; w rezultacie powoli, ale nieubłaganie, rozwijała się u mnie awersja do trudnych zadań. Co najdziwniejsze, wyszło to poza obszar nauki i sportu, obejmując też wyzwania o charakterze emocjonalnym. To moja największa słabość – ta skłonność do postrzegania osiągnięć jako odzwierciedlenia charakteru, która sprawia, że jeśli coś mi nie wyjdzie od razu, zaczynam unikać tego rodzaju zadań albo odnosić się do nich z pogardą.“
Carol Dweck – Nowa psychologia sukcesu, Wydawnictwo Muza Warszawa 2020, str 203
Istota nastawienia na rozwój w jednym cytacie:
„Codziennie musisz dokładać starań, aby poczynić choćby najmniejsze postępy. Jeśli naprawdę się przyłożysz do tego, aby każdego dnia stać się choćby odrobinę lepszy, w końcu będziesz o wiele lepszy“
Carol Dweck – Nowa psychologia sukcesu, Wydawnictwo Muza Warszawa 2020, str 236
Zmiana nastawienia. W nastawieniu na rozwój nie ma linii mety
Bo możliwości rozwoju są nieograniczone, ciągle możesz trenować i przesuwać granicę swoich możliwości.
W nastawieniu trwałym, wyścig w pewnym momencie się kończy. Jest wyrażna linia mety. Dobiegasz do niej. Schodzisz z bieżni. Stajesz na podium, medal wisi na Twoich piersiach. Koniec. Wracasz do domu. Zadanie odhaczone. Misja osiągnięta. Rekord pobity. Dopóki nie staniesz do kolejnych zawodów. Dopóki znów nie przybierzesz tryby wyścigowego.
Dla nastawienia trwałego największym niebezpieczeństwem i zagrożeniem jest medal i sukces. Dlaczego?
„Strzeżcie się sukcesów. Mogą was wprowadzić w nastawienie na trwałość: Wygrałem bo mam talent, zatem będę tryumfować dalej“. „Zakażenie“ sukcesem może dotknąć cały zespół albo jedną osobę. Alex Rodriguez, jeden z najlepszych baseballistów Ameryki, nie cierpi na tę przypadłość. „Człowiek nigdy nie pozostaje taki sam – mówi. Może tylko iść naprzód albo się cofać“.
Carol Dweck – Nowa psychologia sukcesu, Wydawnictwo Muza Warszawa 2020, str 240
Z punktu widzenia kultury organizacji i biznesu, to wiąże się z tezą Simona Synka o tym, że biznes to gra bez linii mety.
Z punktu widzenia rozwoju przywództwa i lidera w organizacji różnicę pomiędzy dwoma nastawieniami ilustruje metafora pomiędzy liderem, który jest nastawiony na to, by mieć rację i na tym, który chce czerpać i uczyć się z każdej sytuacji.
Zmiana nastawienia. Przeformatowanie porażki. Czym jest porażka?
Te dwa nastawienie nie tylko różnią się jeśli chodzi o bieżnie i podejście do linii mety, ale głównie w traktowaniu porażki.
To bardzo ważna kategoria, która odróżnia dwa nastawienia.
Dla nastawienia na rozwój, gdzie najważniejsza jest przyszłość i wszystko jest jej podporządkowane, porażka zmienia swoją funkcję i definicję – staje się żródłem informacji, sygnałem alarmowym, znakiem i ostrzeżeniem. To ważna część procesu, dlatego porażka sama w sobie nie może zatrzymać rozwoju, treningu i postępu. Jest jego ważnym elementem.
To świetnie widać w karierze Michaela Jordana i jego baseballowym epizodzie, gdy po śmierci ojca, zajął się zawodowym baseballem. Po jakimś czasie postanowił jednak wrócić do Chicago Bulls. Dla kogoś z nastwiewieniem trwałym to byłby pewnie koniec kariery.
W nastawieniu trwałym, gdzie najważniejszy jest wynik i rezultat, gdzie nie liczy się proces i podróż, tylko dotarcie do celu i cel sam w sobie, porażka może zmienić wszystko. To może być koniec podróży, treningów i kariery.
„Przy nastawieniu na trwałość niepowodzenia cię definiują“
Carol Dweck – Nowa psychologia sukcesu, Wydawnictwo Muza Warszawa 2020, str 115
Dlaczego tak się dzieje? Porażka jest wtedy traktowana jako rezultat, efekt, coś czego nie da się zmienić i zawsze będzie się powtarzać. To koniec drogi a nie tylko jej konieczny etap.
Przykładem takiego sportowca był John McEnroe, słynny tenisista z lat 70‘.
„John McEnroe nie mógł znieść myśli o porażce. Jeszcze gorsza była możliwość, że przegra z przyjacielem lub krewnym. Gdyby do tego doszło, nie byłyby juz taki wyjątkowy. Przykładowo, rozpaczliwie pragnął, aby jego najlepszy przyjaciel, Peter – który przedtem znim wygrał – poniósł klęskę w finałach na Maui. Tak mu na tym zależało , że nie był w stanie oglądać meczu. Kiedy indziej, w Chicago, gdy miał zagrać przeciwko swemu bratu Patrickowi w finałach, mówił sobie: „Boże, jeśli przegram z Patrickiem, to koniec. Rzucę się z Sears Tower.“
Carol Dweck – Nowa psychologia sukcesu, Wydawnictwo Muza Warszawa 2020, str 115
To sprawdza się też w firmach, szczególnie przy zmianie kultury i nastawienia zespołu.
Mało kto o tym wie, ale książka Carol Dweck była inspiracją dla nowego prezesa Microsoftu Satya Nadelli i przyczyną do zmiany kultury całej firmy, która zakończyła się sukcesem! Co jest niezwykle rzadkie, szczególnie gdy weźmiemy pod uwagę skalę firmy.
Zmiana nastawienia. Szybkie porady na przyszłość – na co zwrócić uwagę i jak rozbudzić nastawienie na rozwój:
nastawienie na rozwój to nastawienie, którego kamieniem węgielnym jest ciekawość i chęć rozwoju oraz nauki, dlatego:
- doceniaj ciężką pracę, starania, wytrwałość niż za talent (chwaląc za pracę podkreślasz, że ważniejszy jest proces niż końcowy efekt)
- nieustannie próbujcie nowych rzeczy, zabaw i dyscyplin dla samej zabawy oraz radości odkrywania nowych rzeczy
- gdy dziecko doświadcza trudności i porażek, postarajcie się zadać pytania: „co dobrego może z tego wyniknąć? naucz swoje dziecko szybko przeformatowywać porażki w lekcje i informacje zwrotne
- postaracie powstrzymać się od osądzania, osądzanie zakłada trwałą ocenę i uniemożliwia spojrzenie na zagadnienie z wielu różnych punktów widzenia
- celebrujcie wspólnie każdy postęp i podjęte próby, niezależnie od ich skali i zakresu, a już największą przysługę wyświadczysz dziecku, jeśli będziecie wspólnie celebrować porażki (to zdejmie z niej odium czegoś złego i niefajnego), np. lody za jedynkę!
- zacznij grać ze swoim dzieckiem w grę – czego się dziś nauczyłeś? Co dziś odkryłaś? wtedy zamienisz dzień i życie, w przestrzeń rozwoju oraz nauki
- życie to gra pomiędzy tym, co dobrze znane i nieznane, postaraj się, co jakiś czas poszerzać ten zakres czymś nowym, to może być spacer po nowej, nieznanej dzielnicy, nowa dyscyplina sportu, wasz nowy zwyczaj albo niedzielny obiad w nowej restauracji a nie trzymanie się ciągle tej samej
Najważniejsza rzecz, od której możesz rozpocząć swoją przygodę z obserwowaniem nastawienia swojego dziecka i własnego to sama świadomość, że oba nastawienia istnieją.
Druga rzecz, która zmienia myślenie to, zrozumienie, że życie każdego z nas jest stopem tych dwóch nastawień i że nie zawsze występują one w formie czystej.
Jeśli tylko zaczniesz dostrzegać oznaki nastwienia trwałego pozostaje Ci cierpliwa korekta kursu.
